شرایط خبر متواترشرایط خبر متواتر، امور دخیل در تحقق تواتر یقین آور برای یک خبر است. ۱ - تعریفشرایط خبر متواتر، شرایطی است که نبود آنها سبب انتفای تواتر خبر می‌گردد. ۲ - شرایطبرخی از این شرایط مربوط به راویان و برخی دیگر مربوط به شنوندگان می‌باشد، که در ذیل بیان می‌گردد: ۲.۱ - شرایط راویان۱. تعداد راویان از نظر کثرت به حدی باشد که عادتاً تبانی همه آنها بر دروغ محال باشد؛ ۲. علم راویان به مضمون خبر از روی حس باشد نه حدس یعنی آن چه را که دیده و یا شنیده‌اند روایت کنند؛ بنابراین، خبر دادن از مسائل غیر محسوس استنباطی مانند حدوث یا قدم عالم اگرچه به حد تواتر برسد، مفید علم نخواهد بود؛ ۳. تعداد راویان در تمام طبقات خبر دهندگان چه طبقه اول چه وسط و چه آخر به حد تواتر برسد؛ بنابراین، اگر تعداد راویان طبقه اول به حد نصاب برسد، ولی تعداد راویان طبقه دوم و یا سوم کمتر از حد نصاب باشد، آن خبر، متواتر محسوب نشده و مفید یقین نخواهد بود. ۲.۲ - شرایط شنوندگاناما شرایطی که برای شنوندگان بیان شده، عبارت است از: ۱. شنوندگان قبل از شنیدن خبر، به مفاد آن عالم نباشند، چون علم سابق به مضمون خبر، مستلزم تحصیل حاصل بوده و تحصیل حاصل محال می‌باشد؛ ۲. شنونده، به شبهه یا عقیده‌ای بر خلاف مضمون خبر معتقد نباشد، زیرا در این صورت برای او به مضمون خبر قطع حاصل نخواهد شد. این شرط را مرحوم «سید مرتضی» بیان نموده و گفته است: اخبار متواتر مربوط به معجزات انبیا مانند انشقاق قمر و ناله استوانه و خبرهای متواتر مربوط به نصب حضرت علی علیه‌السّلام به عنوان خلیفه از جانب رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در مخالفان، به دلیل وجود تعصبات و شبهات، قطع ایجاد نمی‌کند؛ ولی اگر همین تعداد افراد از وجود جزایری در مناطق دور یا از وقوع حادثه‌ای تاریخی خبر می‌دادند حتماً برای آنها قطع می‌آورد؛ بنابراین، خالی الذهن بودن شنونده و نبودن شبهه یا اعتقاد مخالف، از شرایط تاثیر خبر متواتر در شنونده است. شرایط دیگری نیز برای حصول علم به خبر متواتر بیان شده است. [۲]
مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، محمدی، ابوالحسن، ص۱۶۳.
[۴]
اصول الفقه، خضری، محمد، ص۲۵۲.
[۵]
تحریر المعالم، مشکینی، علی، ص۱۶۰.
[۷]
اصول فقه، رشاد، محمد، ص۲۰۶.
[۸]
اصول الفقه، زهیرالمالکی، محمد ابوالنور، ج۳، ص (۱۲۹-۱۲۷).
[۱۰]
مقالات اصولی، موسوی بجنوردی، محمد، ص۲۸.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۱۱، برگرفته از مقاله «شرایط خبر متواتر». |